Wanneer je autistisch bent dan is de wereld heel overweldigend. In feite is ze zó overweldigend dat het aanleren van sociale of executieve vaardigheden bijna nutteloos is.

Dus in plaats van je te concentreren op het aanleren van sociale vaardigheden (wat een top-down benadering is), volg je de sensorische trechter van onderaf en begin je met het aanpakken van de sensorische overweldiging en ga je daarna pas over op emotionele behoeften, sociale vaardigheden en executieve functies. Je switcht dus naar een bottom-up aanpak.

---

De sensorische trechter:

waarom je niet eerst moeten richten op het aanleren van sociale vaardigheden (en wat dan wel te doen)

Dit is de sensorische trechter en beschrijft hoe autisme werkt. Het grootste probleem dat ik in mijn praktijk tegenkom, is dat ouders, leraren en therapeuten zich hoofdzakelijk richten op het bovenste deel van de trechter; de executieve functies en de sociale vaardigheden, terwijl ze met de emoties niet goed weten wat ze aan moeten en de rest quasi volledig negeren.

En het ding is dat de rest, de sensorische kwesties – het bewustzijn, de focus en het emotionele, het belangrijkst zijn. Dat zijn namelijk de dingen die er écht toe doen. Je pakt deze problemen aan en je lost ze op, en dan blijkt dat de problemen met sociale vaardigheden en het uitvoerend functioneren de neiging hebben om  zichzelf op te lossen. Mooi toch?

Sensorische gevoeligheden, bewustzijn en focus

Dus laten we de sensorische trechter even analyseren, te beginnen met de bodem, het sensorische stuk, dat is waar je 38%-49% (1) van je winst kunt behalen. Dus als ik zeg ‘zintuiglijke’ sensaties, dan bedoel ik de vijf zintuigen – zoals zicht en geur, … – maar ook de interne viscerale sensaties zoals je hart voelen kloppen of het gorgelen in je buik en dat soort dingen.

Het merendeel van de tijd dat we over zintuiglijke zaken spreken, bedoelen we eigenlijk de interne gevoelssensatie van alleen maar in leven te zijn. Dingen zoals wanneer je bang bent en je fysiek kunt voelen dat je keel afsluit en je borstkas strakker wordt. Of wanneer je dankbaarheid voelt en er is die warme sensatie die door je lichaam gaat. En deze gevoelssensaties zijn wat veel mensen met autisme overweldigt en hen afsluit en in verweer modus brengt. We zien dat wanneer we deze sensorisch problemen oplossen, focus en bewustzijn dan vanzelf volgen.

Emotionele problemen

Daar bovenop liggen de emotionele problemen. Omdat je nu bang bent dat je overspoelt zult worden door een of andere onverwachte sensatie kom je in een depressie terecht. Je hebt veel woede, verdriet en allerlei andere emoties die je niet de baas kunt. En daardoor, omdat je in de verweer modus bent en je zo overweldigd bent omdat je emoties en sensaties je constant overvallen, dan sluit je je af, wordt je bewustzijn uitgeschakeld en word je je zo minder bewust van wat er gebeurd. En geloof me, er is écht geen keuze dat afsluiten gebeurd gewoon omdat het nodig is om te kunnen overleven.

Sociale vaardigheden

En dan komen natuurlijk de problemen met sociale vaardigheden. En dit is waar klassiek de meeste aandacht aan wordt besteed. Autisme staat immers gelijk aan een gebrek aan sociale vaardigheden. Dus laten we ze sociale vaardigheden aanleren is de redenering.  Maar zo werkt het niet. Er is een interessant onderzoek naar spiegelneuronen (2) (3) (4), dat is het deel van je brein dat verantwoordelijk is voor het wezenlijke na-apen. Deze spiegelneuronen zijn verantwoordelijk voor de natuurlijke manier waarop we sociale vaardigheden leren. Maar wanneer je iemand met autisme in een MRI zet en je controleert dat deel van hun hersenen dat verantwoordelijk is voor spiegelneuronen, dan werkt dat niet. Die hersenfunctie staat uit. Ze is disfunctioneel of gewoon nog niet ingeschakeld vanwege de de verdedigingsmodus. Dus totdat je aan de basis zintuiglijke problemen kunt werken, zal deze persoon niet in staat zijn om, net als ieder ander, sociale vaardigheden aan te leren.

Executieve functies

En dan heb je eindelijk die executieve functies, die echt de kers op de taart zijn. Van dingen waarop je zou moeten focussen, wanneer je in een overweldigde staat bent, is dit wel het laatste. Je bent nu niet in staat om te leren hoe je je leven moet organiseren. Dit is de laatste plaats om naartoe te gaan, niet de eerste, en toch proberen veel mensen zich op de bovenkant van de sensorische trechter te concentreren en negeren ze volledig wat er onder ligt.

Dus hoe kun je deze informatie gebruiken in je leven? Waar zou jij het grootste deel van je tijd moeten doorbrengen? Voor mij is het duidelijk, dat is bij de gevoelssensatie, in het bewustzijnsdeel. Ik stel voor dat je eraan werkt om jezelf/je kind uit verdedigingsmodus te halen door de sensorische onbalans op te lossen, werk aan het vasthouden van de container, om zo rust en vertrouwen op te kunnen bouwen en verwachtingen (de jouwe en die van anderen) realistisch bij te kunnen stellen.

Bij In Touch kun je begeleiding krijgen en leren hoe je dat allemaal kunt doen. Maar in essentie, wat je doet, is dat je werkt aan het omgaan met de zintuiglijke overweldiging, verbinden, vertrouwen opbouwen, verwachtingen bijstellen, goed leren communiceren en alles aanpakken dat zich in het onderste deel van de sensorische trechter bevindt. De rest volgt dan wel vanzelf.

Conclusie

De verweermodus is de sleutel tot alles wat ik je zal leren. Ben je ontspannen dan is er ruimte om te leren, te ervaren en te leven. Zit je vast in verdediging dan val je terug op basale vaardigheden, en is leren en ervaren geen optie, overleven is dan het enige wat telt.

In plaats van je te concentreren op de 3 bovenste delen van de trechter;

• Executive functies,
• Sociale vaardigheden 
• Emoties
  (zaken die uitgeschakeld zijn wanneer je in verweer modus bent)

richt je beter je pijlen op het onderste deel van de trechter:

• eerst de sensorische gevoeligheid,
• dan bewustzijn,
• en dan focus
  (zaken die nog wél toegankelijk zijn, ook al ben je in verweer modus)

Hierdoor krijg je véél sneller en eenvoudiger de beoogde resultaten.
én…
je raakt minder gefrustreerd omdat er na alle inspanningen nog steeds geen vooruitgang geboekt is. 

Zodra de sensorische stoornis normaliseert kan het zenuwstelsel zich ontspannen en kan het verweer losgelaten worden. Het bewustzijn groeit en de focus keert terug. Zijn deze 3 weer in balans dan gaat de rest vanzelf en zijn er geen extra maatregelen meer nodig voor het aanleren van executieve functies, sociale vaardigheden of emotionele zelfregulatie.

De sensorische stoornis pak je het beste aan met qigong sensorische therapie. De dagelijkse qigong massages zorgen er voor dat het zenuwstelsel ontspant en zich herstelt en dat de verweermodus verdwijnt. QST massage is de beste en meest eenvoudige keuze om mee te starten wil je iemand op het autisme spectrum écht helpen.

Stilaan komt er ook meer en meer wetenschappelijk bewijs, buiten de research van Dr. L.  Silva en het QSTI, die deze stelling onderschrijft:
– Mensen met autisme hebben een verstoorde tastzin, (Pdf)
– Autism isn’t just a brain condition, new evidence suggests, (Pdf)
– Research into our sense of touch leads to new treatments for autism, (Pdf)
– Autism’s social problems may stem from sense of touch, (Pdf)
– Scientists now know why people with autism don’t like to be touched, (Pdf)